
VI məqalə (V məqalə)
Əbu əl-Qasim Əmmar bin Əli əl-Mousuli Qərb dünyası orta əsrlərin qaranlığında çarpışdığı bir vaxtda ilk katarakt əməliyyatını icra edərək tarixə düşüb. Halbuki bu əməliyyatın 1846-cı ildə Blançet tərəfindən icra olunduğu bilinirdi.
İslam dünyasının yetişdirdiyi göz həkimlərindən biri olan və qərbdə "Canamusali" adı ilə tanınan Əmmar bin Əli Mosulda doğulduğu üçün "əl-Mousuli" adlandırılıb. 950-1010-cu illərdə yayayıb.
X əsrin ən tanınmış həkimlərindən biri olan bu böyük alim "Oftalmologiya" elminin atası hesab edilir. Elmi təhsili üçün Fatimilər dövründə Misirə gedir. Oradan isə Xorasan və Fələstinə səyahət edib. Sahib olduğu elmi məlumatlarını həyata keçirdiyi əməliyyatlarla inkişaf etdirən Əmmar, qısa müddətdə göz xəstəlikləri sahəsində mütəxəssis olub və "Kitabul-muntəhab fi ilacil-ayn" adlı əsər yazıb. Kitabın nüsxəsi hazırda Rabatda saxlanılır. Bu kitab o zaman yazılmış göz xəstəlikləri sahəsində ən geniş və ən uğurlu işdir. Kitabda göz çizgilərindən, göz yaşı kanalından başlayaraq göz sinirlərinə qədər 48 göz xəstəliyi izah edilmiş və bunların müalicə üsullarına yer verilmişdir. Bütün bu xəstəliklər "Kitabul-muntəhab"ın 86 səhifəsində təsvir edilmişdir. Bu kitab XII əsrdə ibrani dilində, XV əsrdə latın dilinə və 1991-ci ildə Alman dilinə tərcümə edilərək dərs kitabı kimi tədris olunub.
Göz anatomiyasının əsasları
Əmmar ibn Əli əsərində əsasən gözün anatomiyasına diqqət yetirib, göz qapaqları, şəffaf qat, bəbək, göz axını kimi əhəmiyyətli bölgələri tanıdıb. O, bu bölgələrin xəstəliklərini izah edib və müalicəsi haqqında ətraflı məlumat verib. Ən təəccüblü xüsusiyyət, məlumatların özü tərəfindən tətbiq olub. Əmmar həyata keçirdiyi müalicələrdə dövrünün son tibb texnologiyasından istifadə edib.
125 fəsildən ibarət olan "Cerahatul-uyun" kitabında dəqiq elmi üsullardan bəhs edilib.
Katarakt əməliyyatı
Katarakt göz bəbəyinin arxasında olan və görməyi təmin edən təbii göz obyektivinin şəffaflığını itirərək matlaşmasıdır. Əmmar bin Əlinin katarakt əməliyyatı əsnasında istifadə etdiyi texnikaların müasir əməliyyatlarda istifadə edilən texnikalarla bənzərliyi diqqət çəkir.
Əməliyyatı içi boş, incə bir metal boruyla (günümüzdəki şpris) katarakt təbəqəsini əmmə üsulu ilə edib və adını tarixə qızıl hərflərlə yazdırıb. Bu üsul o zaman tibb elminin böyük bir kəşfi sayılıb. Əsərlərində xüsusi müayinə, müalicə və əməliyyatlarını canlı üslubla izah edərək oxucularına yol göstərib, özündən sonra gələn həkimlərə böyük məlumatlar çatdırıb.
Əmmar həmçinin azyaşlıların zəif görməsini müalicə üsulu ilə öz həmkarlarını 1000 il qabaqlayıb.
Hər şey Allahın təqdiridir
Əmmar bin Əlinin Allaha güclü inancı olub. Müvəffəqiyyətli bir əməliyyatdan sonra hər dəfə Allaha şükr edən məşhur həkim hər şeyin Allahın təqdiri olduğuna inanırdı. Onun sözlərinə görə, müvəffəqiyyətin əsas qaydalarından biri əlindən gələn hər şeyi etməyə başladıqdan sonra Allaha təvəkkül etmək idi.
Aqil Mehdi
İstifadə edilmiş ədəbiyyat:
Eckhard Neubauer: Ammar b. Ali al- Mausili (4th/10th cent.) and Ali ibn Isa (5th/10th cent.); Uni Frankfurt (Ammar b. Ali al-Mausili: Das Buch des Auswahl von den Augenkrankheiten; Band 2 von Die arabischen Augenärzte nach den Quellen bearbeitet, aus arabischen Handschriften übersetzt und erläutert von J. Hirschberg, J. Lippert und E. Mittwoch. Leipzig 1905)

ABŞ-da polis növbəti dəfə qaradərilini öldürüb: İnsanlar ayağa qalxdı
12
Aprel- 21-02-2020 12:13 Dünyanın ən zəngin 10 ailəsinin adı açıqlanıb - FOTO
- 12-02-2020 16:26 ABŞ-ın ən zəngin 10 prezidenti - FOTO
- 22-11-2019 16:22 Hərbdə və mənəviyyatda generallıq
- 06-11-2019 12:30 Tarixdəki ən qorxulu 10 ORDU
- 01-11-2019 09:18 Oktyabrda bəzi banklar kredit faizlərinə yenidən baxıb - ARAŞDIRMA
- 30-10-2019 16:17 Soyqırımları tarixi: Nankin qətliamı - FOTO
- 25-10-2019 17:00 Əgər sizin də telefonunuz varsa, hökmən oxuyun...
- 23-09-2019 16:06 Bir Hindu üsyançının sındırılma tarixçəsi - ARAŞDIRMA
- 22-09-2019 21:34 ABŞ nə üçün yerin altında neft saxlayır? - ARAŞDIRMA
- 19-09-2019 16:08 Sıfırı ilk dəfə istifadə edən alim - əl-Xarəzmi
- 11-09-2019 12:59 Aşura ilə bağlı daha bir saxta VİDEO yayımlandı
- 31-08-2019 12:48 Qara çörək, yoxsa qaraldılmış çörək? - Firmalar hiyləgərlik edir
- 23-08-2019 17:02 Uşağı leylək gətirir, LGBT rəngi isə qayğıkeşlik rəmzidir
- 23-08-2019 11:33 Tələbələr Bakıda kirayə ev tapmırlar - ARAŞDIRMA
- 22-08-2019 16:26 Gənclər arasında populyarlaşan TikTok-un pərdəarxası
- 22-08-2019 12:50 Moskva avqustun əvvəlində baş verən nüvə partlayışını gizlədir-VİDEO
- 31-07-2019 12:20 Cahangir Hacıyevin cinayət şəbəkəsi haqda sensasion araşdırma
- 03-07-2019 14:54 Marketlərdə ərzaq qiymətlərində son vəziyyət - ARAŞDIRMA
- 01-07-2019 10:12 İçməli suya dair bilmədiklərimiz - VİDEO
- 20-06-2019 16:01 3 əsr haqqı tapdanan həkim - İbn əl-Nəfis
- 19-06-2019 19:38 Çimərliklərdə istirahət neçəyə başa gəlir? - ARAŞDIRMA
- 18-06-2019 15:03 Tarixin ən böyük yalanının ÜSTÜ AÇILDI
- 10-06-2019 11:43 İlk xərçəng əməliyyatını həyata keçirən alim - Əli ibn Abbas əl-Əhvazi
- 03-06-2019 17:33 Tarixdə ilk katarakt əməliyyatını edən müsəlman alim: əl-Mousuli
- 22-05-2019 10:24 Bəzi məmurlar xidməti avtomobilsiz qalacaq