"Avtovağzal" metro xəttinə "Memar Əcəmi" metro stansiyasından keçid dəhlizində divarlarda, ələlxüsus İntibah dövrü rəssamlarının tablo-surətləri mövcuddur. Bu yaxşıdır, çünki həmin uzun dəhlizlə gedərkən insan darıxmır: tablolara tamaşa edərək yoluna davam edir. Amma...

Həmin tablolarda açıq-saçıq, məhrəm yerlərin aşkar göstərildiyi səhnələr və obrazlar heç də az deyil. Bu ki, təbiidir: Avropada İntibah dövrü dinə üsyan, insanı tabulaşdırma - ultra-humanizm dövrüdür, odur ki, həmin əsrlərdə meydana çıxan əsərlərdə hedonist elementlərin çoxluğu təəccüb doğurmamalıdır. Amma biz Avropa deyilik, bizim qadına, məhrəm mövzulara baxışımız onlarınkından fərqlənir; bizdə qeyrət, namus, ailə tərbiyəsi, uşaqları məhrəm mövzulardan uzaq tutma, ictimai yerlərdə açıq-saçıqlığa xoşbaxmama mövcuddur.

Təsəvvür edirsinizmi, həmin dəhlizdən uşaqlar da keçir, xanımlar da keçir, həmin tablolar isə gözə batır. Üstəlik, o tablolar yerində durduqca ifadə etdiyi əxlaqsızlıq motivləri adiləşir, tədricən vərdiş edirik belə hallara; heysiyyatsız halda keçirik tabloların yanından, içimizdən "bu nə tərbiyəsizlikdir!" qınağı keçmir daha, çünki vərdiş edirik, dünənin istisnası bugün bizim üçün, az qalsın, normaya çevrilir... Buna sosial-psixologiyada "tədricən vərdiş" deyilir...

Bəli, incəsənət lazımdır, amma insanı əyləndirməklə yanaşı, onu mənən tərbiyə edən ülviləşdirən incəsənət, əxlaqını korlayan, mənəvi aşınma yaradan, pozğunluğu mədəniyyət olaraq təqdim edən incəsənət deyil!

Qədim Yunanıstan antik dövrün mədəni-mütərəqqi ölkəsi hesab edilsə də, ayıb yerlərinə qədər yonulmuş daş heykəllər (cinsiyyət üzvü "gözə batan" Davidin heykəli və s.) küçələri, bilik akademiyalarını "bəzəyirdi". Çünki inkişaf və tərəqqi, mədəniyyət onlarda maddi nailiyyətlərlə ölçülür, mənəviyyat, əxlaq, ruh sərf-nəzər edilirdi. İnsanı anadangəlmə təsvir və bunu ictimailəşdirmək ayıb sayılmırdı mədəniyyət və incəsənət beşiyi Afinada...

Unutmayaq: incəsənət məsələsi ciddi və mühümdür. Çünki xalqların vicdanı və hissləri ilə əlaqəlidir, onların zövqləri və psixoloji halətlərinin formalaşmasına kömək edir.

İncəsənət də elm kimi həm xeyirdə, qurub-yaratmada, həm də şər və yıxıb-dağıtmada istifadə edilə bilər. Məhz bu məqamda onun təhlükəsi özünü göstərir.

Gözəllik duyğusunu oyadan, zövqü oxşayan, insanı mənən tərbiyə edən, hissləri və əxlaqını korlamayan incəsənət bir şeydir, tərbiyəyə təsir göstərən, dağıdan, aşındıran, pozğun təfəkkürə zəmin hazırlayan incəsənət isə başqa şeydir!

İncəsənəti düzgün başa düşək, onu həyatımıza daxil edək, amma "tənasül orqanları "gözə batan" Afina heykəlləri"nə qayıtmayaq!

Elvüsal Məmmədov / AMEA, Z.M.Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutu, elmi işçi