Xəbər Lenti
İnfoqrafika
Arxiv
Yazar
NATO-nun demarşı çalınır
İkinci Cahan savaşından sonra yaranan vəziyyət soyuq müharibənin
başlanmasına start verdi. Əslində "soyuq müharibə"nin simptomları ötən əsrin
20-ci illərindən formalaşmağa başlamışdı. Rusiya imperiyasının xarabalıqları
üzərində qurulan keçmiş SSRİ kapitalist olkələrini ciddi qayğılandırırdı.
Kommunizm təhlükəsi İkinci Cahan müharibəsindən sonra daha da aktuallaşmağa
başladı. Çünki bu zaman kommunizm kabusu təkcə SSRİ ilə məhdudlaşmırdı.
Müharibədən qalib çıxan kommunistlər Şərqi Avropa ölkələrini də öz ağuşuna
alaraq analoji rejimlər qurdular. Bu zaman Qərbi Avropanı edən təhdid sovet təhlükəsi
daha da artmış oldu.
Müharibə dövründə antihitler koalisiyasında SSRİ ilə əməkdaşlıq edən aparıcı kapitalist ölkələri savaşdan sonra çıxılmaz vəziyyətə düşmüşdülər. Lakin yaranan qeyri-müəyyən durum çox da uzun sürmədi. Belə ki, ABŞ-ın Corciya ştatında istirahətdə olan Uinston Çörçillin 1946-cı ildə Fulton Universiteti tələbələri qarşısında çıxışı qeyri-müəyyənliyi kökündən dəyişdi. U.Çörçill genişlənməkdə olan kommunizmin qarşısını almaqdan ötrü Qərb ölkələrinin öz hərbi və iqtisadi imkanlarının birgə əlaqələndirilməsinin vacib olduğunu açıqladı. Bununla da "soyuq müharibə" start götürdü. "Soyuq müharibə"nin ilk 10 ilində bir neçə hərbi blokun əsası qoyuldu. Bunlar NATO, ANZYUS, SENTO, SEATO blokları idi. 70-ci illərdə NATO-nu çıxmaq şərti ilə digər adıçəkilən bloklar dağılaraq dünyanın hərbi-siyasi səhnəsindən silindilər. İndiyə qədər yalnız NATO öz mövcudluğunu və monolitliyini qoruyub saxlaya bilmişdir. Blokun əsas yaradıcıçsı və aparıcısı olan ABŞ sovet təhlükəsini əsas gətirməklə yanaşı, həm də Qərbi Avropa ölkələrini öz təsir dairəsində saxlamaqdan ötrü qurumdan bir vasitə kimi istifadə edirdi.
1991-ci ildə SSRİ dağılandan sonra "soyuq müharibə" bitdi. Həmçinin sosialist ölkələrinin bir neçəsini özündə birləşdirən Varşava Müqaviləsi hərbi bloku dağıldı. O zaman NATO-nun saxlanıb-saxlanmaması haqda müxtəlif fikirlər səslənirdi. Bəziləri "soyuq müharibə"nin bitməsiylə bərabər NATO-nun da mövcudluğuna xitam verilməsinin vaxtının çatdığını iddia edirdilər. Digərləri isə blokun strukturunda ciddi islahatlar aparmaqla saxlanmasını və fəaliyyət profilini dəyişməsini tövsiyə edirdi. Bütün bu deyilənlərə baxmayaraq, qurumun fəaliyyətinə nəinki xitam verildi, əksinə, bloka yeni üzvlər qəbul edildi. 1991-ci ildə "soyuq müharibə" bitərkən qurumun 16 üzvü vardısa, hazırda onların sayı 30-a yaxındır. Sonralar blokun sıralarına qəbul edilən ölkələrin tam əksəriyyəti keçmiş sosialist düşərgəsindən olan ölkələr olmuşdur.
Əlbəttə, bütün bunlar heç də o demək deyil ki, Şimali Atlantika Alyansı problemlərdən xalidir. Təbii ki, yox. Qurum yarandıqdan sonra, zaman-zaman müxtəlif problemlər yaşamış, 1967-ci ildə Fransa blokun hərbi qanadını tərk etmişdir. Yaşanan ən mühüm problem maliyyə problemidir ki, indiyə qədər həll olunmamış qalır. Məsələ ondadır ki, NATO yarandığı zamandan indiyə qədər blokun əsas maliyyə donoru ABŞ olmuşdur. Bu, təkcə ABŞ-ın blok üzvü olan digər ölkələrlə müqayisədə geniş maliyyə imkanlarına malik olmasından irəli gəlmir. Burda Qərbi Avropa ölkələrinin hərbi proqramları maliyyələşdirməkdə maraqlı olmaması da mühüm rol oynayır. Qərbi Avropa ölkələri daha çox iqtisadi layihələrə önəm verməklə ABŞ-dan asılılığını azaltmağa və rəqabət aparmağa çalışırdılar. Qeyd etdiyimiz kimi, NATO bloku öz funksiyaları ilə yanaşı, həm də üzv ölkələrin ABŞ-ın təsir dairəsində saxlanmasına xidmət edir. Baxmayaraq ki, "soyuq müharibə" bitəndən sonra ABŞ qurumun terrorizmə və ultramillətçi qüvvələrin baş qaldıra biləcəyinə qarşı mübarizə aparacığını bəyan edirdi.
Başqa bir maraqlı məqam ondan ibarətdir ki, kommunizmin çöküşündən sonra blokun hərbi xərcləri azalmaq əvəzinə, ilbəil artmaqda davam edir. Bunun da böyük qismi məhz ABŞ-ın üzərinə düşür. Məsələn 2003-cü ildə ABŞ-ın müdafiə xərcləri 500 milyard civarında olduğu halda, digər üzv dövlətlərin bütövlükdə hərbi xərcləri 170 milyard dollar təşkil edirdi. Göründüyü kimi, əlavə izahata ehtiyac qalmır. Dəfələrlə NATO-nun keçirilən sammitlərində ABŞ tərəfindən üzv dövlətlərin maliyyə ayırmalarını artırmaq məsələsi müzakirəyə çıxarılsa da, heç bir nəticə hasil olmayıb.
Digər tərəfdən, Avropada ABŞ-ın təsirini heçə endirməkdən ötrü başda Fransa və Almaniya olmaqla məhdud Avropa ordusunun yaradılması ideyasını tezliklə reallaşmasına çalışırlar. Hələlik bu istiqamətdə müəyyən qərarlar qəbul olunsa da, bəzi problemlər qalmaqdadır. Ancaq sözügedən ideyanın reallaşacağı şəksizdir. Xatırladaq ki, NATO blokunda böhran İraq müharibəsi ərəfəsində yaranan fikir ayrılıqları fonunda ortaya çıxıb. Bütün bu problemlər blokun get-gedə amorf quruma çevrilməsindən xəbər verir.
Müharibə dövründə antihitler koalisiyasında SSRİ ilə əməkdaşlıq edən aparıcı kapitalist ölkələri savaşdan sonra çıxılmaz vəziyyətə düşmüşdülər. Lakin yaranan qeyri-müəyyən durum çox da uzun sürmədi. Belə ki, ABŞ-ın Corciya ştatında istirahətdə olan Uinston Çörçillin 1946-cı ildə Fulton Universiteti tələbələri qarşısında çıxışı qeyri-müəyyənliyi kökündən dəyişdi. U.Çörçill genişlənməkdə olan kommunizmin qarşısını almaqdan ötrü Qərb ölkələrinin öz hərbi və iqtisadi imkanlarının birgə əlaqələndirilməsinin vacib olduğunu açıqladı. Bununla da "soyuq müharibə" start götürdü. "Soyuq müharibə"nin ilk 10 ilində bir neçə hərbi blokun əsası qoyuldu. Bunlar NATO, ANZYUS, SENTO, SEATO blokları idi. 70-ci illərdə NATO-nu çıxmaq şərti ilə digər adıçəkilən bloklar dağılaraq dünyanın hərbi-siyasi səhnəsindən silindilər. İndiyə qədər yalnız NATO öz mövcudluğunu və monolitliyini qoruyub saxlaya bilmişdir. Blokun əsas yaradıcıçsı və aparıcısı olan ABŞ sovet təhlükəsini əsas gətirməklə yanaşı, həm də Qərbi Avropa ölkələrini öz təsir dairəsində saxlamaqdan ötrü qurumdan bir vasitə kimi istifadə edirdi.
1991-ci ildə SSRİ dağılandan sonra "soyuq müharibə" bitdi. Həmçinin sosialist ölkələrinin bir neçəsini özündə birləşdirən Varşava Müqaviləsi hərbi bloku dağıldı. O zaman NATO-nun saxlanıb-saxlanmaması haqda müxtəlif fikirlər səslənirdi. Bəziləri "soyuq müharibə"nin bitməsiylə bərabər NATO-nun da mövcudluğuna xitam verilməsinin vaxtının çatdığını iddia edirdilər. Digərləri isə blokun strukturunda ciddi islahatlar aparmaqla saxlanmasını və fəaliyyət profilini dəyişməsini tövsiyə edirdi. Bütün bu deyilənlərə baxmayaraq, qurumun fəaliyyətinə nəinki xitam verildi, əksinə, bloka yeni üzvlər qəbul edildi. 1991-ci ildə "soyuq müharibə" bitərkən qurumun 16 üzvü vardısa, hazırda onların sayı 30-a yaxındır. Sonralar blokun sıralarına qəbul edilən ölkələrin tam əksəriyyəti keçmiş sosialist düşərgəsindən olan ölkələr olmuşdur.
Əlbəttə, bütün bunlar heç də o demək deyil ki, Şimali Atlantika Alyansı problemlərdən xalidir. Təbii ki, yox. Qurum yarandıqdan sonra, zaman-zaman müxtəlif problemlər yaşamış, 1967-ci ildə Fransa blokun hərbi qanadını tərk etmişdir. Yaşanan ən mühüm problem maliyyə problemidir ki, indiyə qədər həll olunmamış qalır. Məsələ ondadır ki, NATO yarandığı zamandan indiyə qədər blokun əsas maliyyə donoru ABŞ olmuşdur. Bu, təkcə ABŞ-ın blok üzvü olan digər ölkələrlə müqayisədə geniş maliyyə imkanlarına malik olmasından irəli gəlmir. Burda Qərbi Avropa ölkələrinin hərbi proqramları maliyyələşdirməkdə maraqlı olmaması da mühüm rol oynayır. Qərbi Avropa ölkələri daha çox iqtisadi layihələrə önəm verməklə ABŞ-dan asılılığını azaltmağa və rəqabət aparmağa çalışırdılar. Qeyd etdiyimiz kimi, NATO bloku öz funksiyaları ilə yanaşı, həm də üzv ölkələrin ABŞ-ın təsir dairəsində saxlanmasına xidmət edir. Baxmayaraq ki, "soyuq müharibə" bitəndən sonra ABŞ qurumun terrorizmə və ultramillətçi qüvvələrin baş qaldıra biləcəyinə qarşı mübarizə aparacığını bəyan edirdi.
Başqa bir maraqlı məqam ondan ibarətdir ki, kommunizmin çöküşündən sonra blokun hərbi xərcləri azalmaq əvəzinə, ilbəil artmaqda davam edir. Bunun da böyük qismi məhz ABŞ-ın üzərinə düşür. Məsələn 2003-cü ildə ABŞ-ın müdafiə xərcləri 500 milyard civarında olduğu halda, digər üzv dövlətlərin bütövlükdə hərbi xərcləri 170 milyard dollar təşkil edirdi. Göründüyü kimi, əlavə izahata ehtiyac qalmır. Dəfələrlə NATO-nun keçirilən sammitlərində ABŞ tərəfindən üzv dövlətlərin maliyyə ayırmalarını artırmaq məsələsi müzakirəyə çıxarılsa da, heç bir nəticə hasil olmayıb.
Digər tərəfdən, Avropada ABŞ-ın təsirini heçə endirməkdən ötrü başda Fransa və Almaniya olmaqla məhdud Avropa ordusunun yaradılması ideyasını tezliklə reallaşmasına çalışırlar. Hələlik bu istiqamətdə müəyyən qərarlar qəbul olunsa da, bəzi problemlər qalmaqdadır. Ancaq sözügedən ideyanın reallaşacağı şəksizdir. Xatırladaq ki, NATO blokunda böhran İraq müharibəsi ərəfəsində yaranan fikir ayrılıqları fonunda ortaya çıxıb. Bütün bu problemlər blokun get-gedə amorf quruma çevrilməsindən xəbər verir.
Bölmənin digər xəbərləri
- 05-11-2019 Orta məktəblərdə BUĞA BAYRAMI keçirilsin
- 16-10-2019 Gülümsəyin bəylər...
- 18-09-2019 Yəmən xalqının qətliamına susan dünyanın neft sancısı
- 03-09-2019 Rizvan müəllimlə deputat Rizvan Cəbiyevin fərqi
- 22-05-2019 Tupoya görə danışanlar, it balasına görə susurlar
- 12-09-2018 Lənət olsun içinizdəki terrorçu sevgisinə
- 10-09-2018 Bəsrədə yandırılan binalar, xalqın etirazı və Bağdadda sıxılan güllə
- 05-07-2018 2 faciənin 1 səbəbi: SAYMAMAZLIQ!
- 21-06-2018 ŞORTUk
- 25-04-2018 Ermənilər Qarabağı qaytarmaq istəyirlər, amma...
- 22-01-2018 Azərbaycan xalqının tüpürcəyi
- 17-01-2018 Ayə, harıya gedersiniz ayə?!
- 22-12-2017 Görün demokratiya kimlərin ümidinə qalıb
- 07-12-2017 Mikayıl Cabbarov təhsili pis günə qoydumu?
- 02-10-2017 Zahid Oruca bir cümlə yazmaq istədim, amma...
- 29-08-2017 Ölkələr fərqli, amma acı eynidir
- 22-08-2017 Bu şəxslər rus olduqları qədər azərbaycanlı, azərbaycanlı olduqları qədər də rusdurlar
- 07-04-2017 Bir zamanlar “Ya Musa” çağıranlar, indi “Ya USA” çağırırlar
- 14-03-2017 Mən ləzgiyəm, mən talışam, mən rusam...
- 09-01-2017 Başıbəlalı “Qarabağ tarixi” kitabı
- 06-12-2016 Xəritəyə baxıb görmədiyimiz 60-a yaxın QUL ÖLKƏ
- 13-10-2016 Mən səni söyürəm, sən məni söymə
- 05-10-2016 Bu da Amerika rəhbərliyinin Qarabağ barədə iyrənc düşüncələrinin sübutu
- 20-04-2016 Babamın Vətən həsrəti
- 19-10-2015 Rayonlarda dövlət büdcəsi necə "əridilir"?
- 15-10-2015 Hamı oturub Sumqayıt yolunda kiminsə ölməsini gözləyir
- 04-03-2014 Namus, qeyrət, bir də havayı maşın
- 01-11-2013 Demokratiyanın üz qarasını hicabla sildilər
- 13-09-2013 İşi başından aşan adam
- 23-08-2013 17 saniyəlik Qarabağ hayqırtısı
- 27-06-2013 Üç ataya bir ata nümunəsi
- 04-06-2013 Siyasətçiləri siyasətçi edən medianın "ENTER"idir
- 01-06-2013 Bir ağacın şahidliyi
- 24-05-2013 Yalana inanmaq üçün onu çox danışmaq lazımdır
- 04-05-2013 Bizə yedirdilən 10 qəpiklər
- 15-04-2013 Əmi canı, qorxusu var!
- 07-02-2013 Ölməmmi gərək?!
- 22-12-2012 "Mayya Təqvimi" baş tutmadı. Növbəti Qiyamətə hazırlaşın
- 21-11-2012 Tağı Əhmədova dəstək verək!
- 11/09/2012 Ləhlü-lülü
- 07/08/2012 MÜHARİBƏDƏ ƏVVƏLCƏ HƏQİQƏT ÖLDÜRÜLÜR
- 02/08/2012 "SƏNİ AXTARIRAM" VERİLİŞİ VASİTƏSİYLƏ TOPLANAN OLİMPİYAÇILARIMIZ
- 11/06/2012 BAYRAĞIMIZIN TƏHQİRİ ARTIQ ADİLƏŞİB
- 17/04/2012 BAKININ LİFTLƏRİ, FÖVQƏLADƏ HALLAR NAZİRLİYİ, LİFT İDARƏSİ VƏ 150 MANAT PUL
- 17/10/2011 1 000 000 İNSAN ÖLÜR, AMMA 1 NƏFƏR AĞLAMIR...
- 16/08/2011 TUĞRA NƏDİR?
- 02/07/2011 SULTAN II ƏBDÜLHƏMİD SUİ-QƏSDİ
- 01/06/2011 İBNİ FAZİL KİMDİR?
- 21/05/2011 QƏRBİ QƏRB EDƏN İSLAM ALİMLƏRİ
- 26/02/2011 7 SAYLI MƏKTƏBDƏ GÖRDÜKLƏRİM
- 06/12/2010 MİSİR MÜƏLLİMƏ BİR ÇANTA "NİYƏ?"
- 25/10/2010 RAUF ARİFOĞLUNUN MARAQLI TƏKZİBİ
- 13/10/2010 BU ŞİLLƏDƏN HƏLƏ ÇOX DANIŞILACAQ
- 04/10/2010 BİZİ BİRLƏŞDİRƏN DƏYƏR
- 01/08/2010 ANA(LOQSUZ) MÜXALİFƏT
- 05/07/2010 SAMİR SƏDAQƏTOĞLU, RAFİQ TAĞI, ELDƏNİZ ELGÜN...
- 24/04/2010 SƏRHƏD AÇILIMI: BƏHANƏ, YOXSA..?
- 26/03/2010 ...HƏM DƏ...
- 22/02/2010 Müsəlman deyilsə, hər şey qəbuldur
- 02/01/2010 2012
- 11/11/2009 Sifarişli yazıya sifarişsiz cavab
- 28/10/2009 Bunun Azərbaycana heç dəxli yoxdur
- 08/09/2009 Amerikanın silah satışları niyə artıb?
- 25/08/2009 Şərəfsizlik də bir yerə qədər
- 06/08/2009 Amerika "humanizmi"nin fəsadları
- 23/07/2009 Coca Colanın içindəki təhlükəli sirr...!
- 18/07/2009 NATO-nun demarşı çalınır
- 24/05/2009 Məhvolma gəlib çatmadımı?!
- 23/05/2009 Çöküşün səbəbi elə budur
- 22/05/2009 Cəmiyyətlərin əcəli
- 05/05/2009 Bəşəri nizamların sonu artıq yaxınlaşıb
- 11/04/2009 Beynəlxalq sistemin yeni aktyorları
- 01/04/2009 QƏZZANIN ÇƏKDİYİ ACI...
© 2009 FAKTXEBER.COM
Dərc olunan materialların mətninə görə, redaksiya heç bir məsuliyət daşımır.
Saytdakı materiallardan istifadə edərkən istinad zəruridir.
22-04-2021 02:29
[email protected]