Xəbər Lenti
İnfoqrafika
Arxiv
Yazar
İBNİ FAZİL KİMDİR?
Bu günlərdə bir məqlə hazırladım - "Qərbi Qərb edən İslam alimləri"
adında. Məqalədə çox ciddi iddialar var idi ki, orada adları
hallandırılan İslam alimlərinin kəşflərinin xaçlı hücumları zamanı
oğurlandığı, daha sonra isə onların avropalı alimlərin adına
yazılmasıdır. Oxucular bu haqda daha geniş məlumat verilməsini, həmin
İslam alimlərinin kimliyi barədə ətraflı danışılmasını istəyirlər. Elə
bu məqsədlə də bəzi araşdırmalar aparılmasını zəruri hesab etdim və
bacardığım qədər həmin şəxslər barədə yazmağı qərara aldım.
İbni Fazil 739 - 805-ci illər arasında yaşamış bir alimdir. 12 əsr əvvəl ilk kağız fabrikini quran vəzirdir.
Abbasi İmperatorluğunun məşhur vəzirlər yetişdirən Bərməkilər soyundandır. Əsl adı Yəhyadır. Yəhya ibn Fazil və ya sadəcə əl-Fazil adı ilə də tanınır. Atasının adı Xalid olduğu halda, sənədlərə "Fazilin oğulu" deyə düşüb.
Mosul qubernatorluğu vaxtında özünü tanıdıb. Xəlifə Mehdi onu Bağdada çağıraraq, oğulunun yetişdirilməsini ona həvalə edib. Harun Azərbaycan qubernatorluğuna təyin edilincə (780), divan başçılığına gətirilib.
İbni Fazil, Harun xəlifə olunca vəzirliyə gətirilib. Ona geniş imkanlar verilib. 17 illik vəzirliyi əsnasında Abbasi İmperatorluğuna böyük xidmətlər göstərib.
ƏN BÖYÜK XİDMƏTİ
İbni Fazilin heç şübhəsiz ən böyük xidməti, dünya tarixində ilk dəfə kağız fabrikini qurmasıdır. Gutenbergin 1450-ci ildə mətbəəni yaratmasına ilham verəcək kağız fabrikini 794-cü ildə Bağdadda qurub.
Bu kağız fabrikinin yaradılması isə bütün dünyada yeni bir dövrün başlanğıcı olub.
KAĞIZI ÇİNLİLƏRMİ İCAD EDİB?
Bəzi qaynaqlarda kağızın ilk dəfə 105-ci ildə Çində tapıdığı yazılıdır. Hətta daha əvvəl Şumerlərdə lövhə deyilən kərpic, misirlilərdə qamışdan hazırlanmış papirus və Yaxın Şərqdə dəridən hazırlanan perqamentə rast gəlindiyi bildirilir. Lakin bunların heç biri az tapılmasına və çox bahalı olmasına görə yayılmayıb. Buna görə də İslamiyyətin yaranmasına qədər insanlar düşündüyünü və bildiyini doğru-dürüst yazmaqdan məhrum olub.
Ancaq 751-ci ildə, Səmərqənddə yaşayan müsəlmanlar, çinlilərlə əlaqə yaradıblar. Onlardan kağız istehsalını öyrəniblər. Onların heç cür inkişaf etdirə bilmədikləri və yaya bilmədikləri kağız sənayesini canlandırıblar. Çinlilər kimi yalnız ipək baramasından deyil, kətan və pambıq lifindən zərif və ağ kağızlar emal ediblər və bunu yaymağa başlayıblar.
Xəlifə Mənsur (754-755) da bu vaxt dövlət idarələrində Misirdən idxal olunan papirusun istifadəsini qadağan edir, yerinə müsəlmanların gətirdiyi və inkişaf etdirdiyi pambıqdan hazırlanan ucuz kağızdan istifadəni əmr edir.
Daha sonra vəzir İbni Fazil də kağızı daha ucuz hazırlamaq və elmin yayılmasına yardım etmək məqsədiylə 794-cü ildə ilk kağız fabrikini yaradıb.
Nə çinlilərin ipəkdən hazırladığı kağızı, nə misirlilərin papirusu, nə qədim anadoluluların perqamenti, nə şumerlərin kərpici, yeni icad edilən bu kağız qarşısında duruş gətirə bilmədi.
Hətta bu barədə fransız filosofu Gustav le Bon kağızın yeni bir mədəniyyət başlanğıcı olduğunu bildirərək belə söyləyir: "Perqamenti sıradan çıxarmış kitab kağızını müsəlmanlar icad ediblər. Əgər İslam mədəniyyətinin kitab, barıt və kompas kimi mirasları əlimizin altında olmasaydı, bizim intibah dövrünün necə bir şey olacağını göz önünə gətirməliyik."
Libri isə daha açıq danışır: "Tarixdən müsəlmanları silsəniz, elmi intibah əsrlərlə geridə qalmış olar."
İbni Fazilin bu müvəffəqiyyəti, kağız sənayesinin inkişafını təmin edib. Daha sonrakı illərdə Şamda və Liviyada kağız fabrikləri yaradılıb. Suriya, Misir, Tunis, Fas, İspaniya və nəhayət Avropa bir neçə əsr 1sonra bu qığılcımlardan faydalanıb.
Paris İslam İnstitutunun professorlarından olan Jacques Risler, "La Civilisaton Arabe" adlı əsərində, "İslamiyyətin Avropaya gətirdiyi ən xeyirli nemətlərdən birinin də kağız olduğuna şübhə yoxdur", - deyir. İlk kağız fabrikinin 794-cü ildə Bağdadda yaradıldığını söylədikdən sonra, onu 900-cü ildə Misirin istifadə etməyə başladığını, 1100-cü ildə Fasa keçdiyini, Avropada həqiqi kağız üzərinə yazılan ən qədim sənədin Siciliya kralı Rogerin arvadı tərəfindən 1109-cu ildə yazıldığını bildirir.
Elm tarixi araşdırıcısı Will Durant da, "Mədəniyyət Tarixi" adlı əsərinin "İman Çağı" hissəsində, kağız fabrikinin 794-cü ildə ilk dəfə Harun ər-Rəşidin vəzirinin oğulu Fazil tərəfindən yaradıldığını bildirir. Avropaya keçidini də belə izah edir: "Kağız emalı metodu müsəlmanlar tərəfindən Siciliya və İspaniyaya gətirilib. Oradan Fransa və İtaliyaya keçib. Miladdan sonra 105-ci ildən etibarən Çində istifadə edildiyini gördüyümüz kağızı, 707-ci ildə Məkkə, 800-ci ildə Misir, 950-ci ildə İspaniya, 1100-ci ildə Bizans, 1102-ci ildə Siciliya, 1228-ci ildə Almaniya və 1309-ci ildə isə İngiltərəyə qədəm qoyub."
Kağızın emalı, elmin yayılmasını asanlaşdırdı. Bol bol kitablar yazıldı, kitabxanalar yaradıldı. Kağız fabrikinin yaradılmasından keçən yüz il ərzində isə təkcə Bağdadda yüzdən artıq kitab dükanı açılmışdı.
İbni Fazil 739 - 805-ci illər arasında yaşamış bir alimdir. 12 əsr əvvəl ilk kağız fabrikini quran vəzirdir.
Abbasi İmperatorluğunun məşhur vəzirlər yetişdirən Bərməkilər soyundandır. Əsl adı Yəhyadır. Yəhya ibn Fazil və ya sadəcə əl-Fazil adı ilə də tanınır. Atasının adı Xalid olduğu halda, sənədlərə "Fazilin oğulu" deyə düşüb.
Mosul qubernatorluğu vaxtında özünü tanıdıb. Xəlifə Mehdi onu Bağdada çağıraraq, oğulunun yetişdirilməsini ona həvalə edib. Harun Azərbaycan qubernatorluğuna təyin edilincə (780), divan başçılığına gətirilib.
İbni Fazil, Harun xəlifə olunca vəzirliyə gətirilib. Ona geniş imkanlar verilib. 17 illik vəzirliyi əsnasında Abbasi İmperatorluğuna böyük xidmətlər göstərib.
ƏN BÖYÜK XİDMƏTİ
İbni Fazilin heç şübhəsiz ən böyük xidməti, dünya tarixində ilk dəfə kağız fabrikini qurmasıdır. Gutenbergin 1450-ci ildə mətbəəni yaratmasına ilham verəcək kağız fabrikini 794-cü ildə Bağdadda qurub.
Bu kağız fabrikinin yaradılması isə bütün dünyada yeni bir dövrün başlanğıcı olub.
KAĞIZI ÇİNLİLƏRMİ İCAD EDİB?
Bəzi qaynaqlarda kağızın ilk dəfə 105-ci ildə Çində tapıdığı yazılıdır. Hətta daha əvvəl Şumerlərdə lövhə deyilən kərpic, misirlilərdə qamışdan hazırlanmış papirus və Yaxın Şərqdə dəridən hazırlanan perqamentə rast gəlindiyi bildirilir. Lakin bunların heç biri az tapılmasına və çox bahalı olmasına görə yayılmayıb. Buna görə də İslamiyyətin yaranmasına qədər insanlar düşündüyünü və bildiyini doğru-dürüst yazmaqdan məhrum olub.
Ancaq 751-ci ildə, Səmərqənddə yaşayan müsəlmanlar, çinlilərlə əlaqə yaradıblar. Onlardan kağız istehsalını öyrəniblər. Onların heç cür inkişaf etdirə bilmədikləri və yaya bilmədikləri kağız sənayesini canlandırıblar. Çinlilər kimi yalnız ipək baramasından deyil, kətan və pambıq lifindən zərif və ağ kağızlar emal ediblər və bunu yaymağa başlayıblar.
Xəlifə Mənsur (754-755) da bu vaxt dövlət idarələrində Misirdən idxal olunan papirusun istifadəsini qadağan edir, yerinə müsəlmanların gətirdiyi və inkişaf etdirdiyi pambıqdan hazırlanan ucuz kağızdan istifadəni əmr edir.
Daha sonra vəzir İbni Fazil də kağızı daha ucuz hazırlamaq və elmin yayılmasına yardım etmək məqsədiylə 794-cü ildə ilk kağız fabrikini yaradıb.
Nə çinlilərin ipəkdən hazırladığı kağızı, nə misirlilərin papirusu, nə qədim anadoluluların perqamenti, nə şumerlərin kərpici, yeni icad edilən bu kağız qarşısında duruş gətirə bilmədi.
Hətta bu barədə fransız filosofu Gustav le Bon kağızın yeni bir mədəniyyət başlanğıcı olduğunu bildirərək belə söyləyir: "Perqamenti sıradan çıxarmış kitab kağızını müsəlmanlar icad ediblər. Əgər İslam mədəniyyətinin kitab, barıt və kompas kimi mirasları əlimizin altında olmasaydı, bizim intibah dövrünün necə bir şey olacağını göz önünə gətirməliyik."
Libri isə daha açıq danışır: "Tarixdən müsəlmanları silsəniz, elmi intibah əsrlərlə geridə qalmış olar."
İbni Fazilin bu müvəffəqiyyəti, kağız sənayesinin inkişafını təmin edib. Daha sonrakı illərdə Şamda və Liviyada kağız fabrikləri yaradılıb. Suriya, Misir, Tunis, Fas, İspaniya və nəhayət Avropa bir neçə əsr 1sonra bu qığılcımlardan faydalanıb.
Paris İslam İnstitutunun professorlarından olan Jacques Risler, "La Civilisaton Arabe" adlı əsərində, "İslamiyyətin Avropaya gətirdiyi ən xeyirli nemətlərdən birinin də kağız olduğuna şübhə yoxdur", - deyir. İlk kağız fabrikinin 794-cü ildə Bağdadda yaradıldığını söylədikdən sonra, onu 900-cü ildə Misirin istifadə etməyə başladığını, 1100-cü ildə Fasa keçdiyini, Avropada həqiqi kağız üzərinə yazılan ən qədim sənədin Siciliya kralı Rogerin arvadı tərəfindən 1109-cu ildə yazıldığını bildirir.
Elm tarixi araşdırıcısı Will Durant da, "Mədəniyyət Tarixi" adlı əsərinin "İman Çağı" hissəsində, kağız fabrikinin 794-cü ildə ilk dəfə Harun ər-Rəşidin vəzirinin oğulu Fazil tərəfindən yaradıldığını bildirir. Avropaya keçidini də belə izah edir: "Kağız emalı metodu müsəlmanlar tərəfindən Siciliya və İspaniyaya gətirilib. Oradan Fransa və İtaliyaya keçib. Miladdan sonra 105-ci ildən etibarən Çində istifadə edildiyini gördüyümüz kağızı, 707-ci ildə Məkkə, 800-ci ildə Misir, 950-ci ildə İspaniya, 1100-ci ildə Bizans, 1102-ci ildə Siciliya, 1228-ci ildə Almaniya və 1309-ci ildə isə İngiltərəyə qədəm qoyub."
Kağızın emalı, elmin yayılmasını asanlaşdırdı. Bol bol kitablar yazıldı, kitabxanalar yaradıldı. Kağız fabrikinin yaradılmasından keçən yüz il ərzində isə təkcə Bağdadda yüzdən artıq kitab dükanı açılmışdı.
Şərhlər
| SAMIR tərəfindən 22-09-2011 15:44:26 tarixində yazıldı |
| BARAKALLAH |
| Abbasi Ä°mperatorluÄŸunun????? XILAFAT YOX ? |
Bölmənin digər xəbərləri
- 22-05-2019 Tupoya görə danışanlar, it balasına görə susurlar
- 12-09-2018 Lənət olsun içinizdəki terrorçu sevgisinə
- 10-09-2018 Bəsrədə yandırılan binalar, xalqın etirazı və Bağdadda sıxılan güllə
- 05-07-2018 2 faciənin 1 səbəbi: SAYMAMAZLIQ!
- 21-06-2018 ŞORTUk
- 25-04-2018 Ermənilər Qarabağı qaytarmaq istəyirlər, amma...
- 22-01-2018 Azərbaycan xalqının tüpürcəyi
- 17-01-2018 Ayə, harıya gedersiniz ayə?!
- 22-12-2017 Görün demokratiya kimlərin ümidinə qalıb
- 07-12-2017 Mikayıl Cabbarov təhsili pis günə qoydumu?
- 02-10-2017 Zahid Oruca bir cümlə yazmaq istədim, amma...
- 29-08-2017 Ölkələr fərqli, amma acı eynidir
- 22-08-2017 Bu şəxslər rus olduqları qədər azərbaycanlı, azərbaycanlı olduqları qədər də rusdurlar
- 07-04-2017 Bir zamanlar “Ya Musa” çağıranlar, indi “Ya USA” çağırırlar
- 14-03-2017 Mən ləzgiyəm, mən talışam, mən rusam...
- 09-01-2017 Başıbəlalı “Qarabağ tarixi” kitabı
- 06-12-2016 Xəritəyə baxıb görmədiyimiz 60-a yaxın QUL ÖLKƏ
- 13-10-2016 Mən səni söyürəm, sən məni söymə
- 05-10-2016 Bu da Amerika rəhbərliyinin Qarabağ barədə iyrənc düşüncələrinin sübutu
- 20-04-2016 Babamın Vətən həsrəti
- 19-10-2015 Rayonlarda dövlət büdcəsi necə "əridilir"?
- 15-10-2015 Hamı oturub Sumqayıt yolunda kiminsə ölməsini gözləyir
- 04-03-2014 Namus, qeyrət, bir də havayı maşın
- 01-11-2013 Demokratiyanın üz qarasını hicabla sildilər
- 13-09-2013 İşi başından aşan adam
- 23-08-2013 17 saniyəlik Qarabağ hayqırtısı
- 27-06-2013 Üç ataya bir ata nümunəsi
- 04-06-2013 Siyasətçiləri siyasətçi edən medianın "ENTER"idir
- 01-06-2013 Bir ağacın şahidliyi
- 24-05-2013 Yalana inanmaq üçün onu çox danışmaq lazımdır
- 04-05-2013 Bizə yedirdilən 10 qəpiklər
- 15-04-2013 Əmi canı, qorxusu var!
- 07-02-2013 Ölməmmi gərək?!
- 22-12-2012 "Mayya Təqvimi" baş tutmadı. Növbəti Qiyamətə hazırlaşın
- 21-11-2012 Tağı Əhmədova dəstək verək!
- 11/09/2012 Ləhlü-lülü
- 07/08/2012 MÜHARİBƏDƏ ƏVVƏLCƏ HƏQİQƏT ÖLDÜRÜLÜR
- 02/08/2012 "SƏNİ AXTARIRAM" VERİLİŞİ VASİTƏSİYLƏ TOPLANAN OLİMPİYAÇILARIMIZ
- 11/06/2012 BAYRAĞIMIZIN TƏHQİRİ ARTIQ ADİLƏŞİB
- 17/04/2012 BAKININ LİFTLƏRİ, FÖVQƏLADƏ HALLAR NAZİRLİYİ, LİFT İDARƏSİ VƏ 150 MANAT PUL
- 17/10/2011 1 000 000 İNSAN ÖLÜR, AMMA 1 NƏFƏR AĞLAMIR...
- 16/08/2011 TUĞRA NƏDİR?
- 02/07/2011 SULTAN II ƏBDÜLHƏMİD SUİ-QƏSDİ
- 01/06/2011 İBNİ FAZİL KİMDİR?
- 21/05/2011 QƏRBİ QƏRB EDƏN İSLAM ALİMLƏRİ
- 26/02/2011 7 SAYLI MƏKTƏBDƏ GÖRDÜKLƏRİM
- 06/12/2010 MİSİR MÜƏLLİMƏ BİR ÇANTA "NİYƏ?"
- 25/10/2010 RAUF ARİFOĞLUNUN MARAQLI TƏKZİBİ
- 13/10/2010 BU ŞİLLƏDƏN HƏLƏ ÇOX DANIŞILACAQ
- 04/10/2010 BİZİ BİRLƏŞDİRƏN DƏYƏR
- 01/08/2010 ANA(LOQSUZ) MÜXALİFƏT
- 05/07/2010 SAMİR SƏDAQƏTOĞLU, RAFİQ TAĞI, ELDƏNİZ ELGÜN...
- 24/04/2010 SƏRHƏD AÇILIMI: BƏHANƏ, YOXSA..?
- 26/03/2010 ...HƏM DƏ...
- 22/02/2010 Müsəlman deyilsə, hər şey qəbuldur
- 02/01/2010 2012
- 11/11/2009 Sifarişli yazıya sifarişsiz cavab
- 28/10/2009 Bunun Azərbaycana heç dəxli yoxdur
- 08/09/2009 Amerikanın silah satışları niyə artıb?
- 25/08/2009 Şərəfsizlik də bir yerə qədər
- 06/08/2009 Amerika "humanizmi"nin fəsadları
- 23/07/2009 Coca Colanın içindəki təhlükəli sirr...!
- 18/07/2009 NATO-nun demarşı çalınır
- 24/05/2009 Məhvolma gəlib çatmadımı?!
- 23/05/2009 Çöküşün səbəbi elə budur
- 22/05/2009 Cəmiyyətlərin əcəli
- 05/05/2009 Bəşəri nizamların sonu artıq yaxınlaşıb
- 11/04/2009 Beynəlxalq sistemin yeni aktyorları
- 01/04/2009 QƏZZANIN ÇƏKDİYİ ACI...
® 2009 FAKTXEBER.COM
Dərc olunan materialların mətninə görə, redaksiya heç bir məsuliyət daşımır.
Saytdakı materiallardan istifadə edərkən istinad zəruridir.
23-08-2019 15:49
(+994 55) 786-96-84
[email protected]